ادبیات نظری تحقیق یوگا، افسردگی و سلامت بدن در 29 صفحه در قالب ورد قابل
ویرایش.
بخشی از متن :
مقدمه
سلامتی و خوشبختی از دیرباز آرزوی تمامی انسانها بوده است. برای رسیدن به آنها
بشر دست به هر کاری زده و راههای مختلفی را پیموده است. گروهی توانسته اند به
آرزوهای خود دست یابند و برخی نیز هیچگاه طعم شیرین خوشبختی را نچشیده اند. سلامتی
و خوشبختی و رسیدن به آرامش درون از زمان هایی خیلی دور ابزارهایی را طلب می کرده
که بشر با توسل به آنها همواره سعی داشته به سلامت فکر و جسم نائل آید. این ابزارها
نامهایی چون ابدیت، ذات متکی به خویش، طبیعت، برهمن، شعور کیهانی و نیروانا داشت.
ولی یکی از روش های بسیار قدیمی که قدمتش به چندین هزار سال قبل می رسد و به عنوان
علم جامع کیهانی مطرح گردیده «یوگا» نامیده می شود. بنا به روایت و دلایل علمی مطرح
شده در کتابهای ارابه خدایان و طلای خدایان، کیهان نوردان باستانی از دیگر کرات
سماوی به زمین آمده و با انسان زمینی ارتباط برقرار کرده اند. حاصل این ارتباط
پیدایش علوم جامعی بوده که پیشرفت انسان های آن موقع را به همراه داشته است. یوگا
یکی از همین علوم کیهانی است که درآسیای میانه به وجود آمده و جریان عرفانی عظیمی
را موجب گشت که چکیده های آن طی هشت هزار بیت در کتاب اوپانیشاد به تدریج در سراسر
جهان به خصوص هندوستان نشر و انعکاس یافت. بدین ترتیب عده زیادی با پیروی از آن
توانستند به سلامت جسم رسیده و بر احساسات و عواطف خود غلبه کنند.
به عبارت دیگر پیروی از این علم خوب زیستن باعث شد تا انسان بتواند ذهن و جسم را
به حال تعادل درآورد و طعم سعادت و خوشبختی را بچشد. به طور خلاصه می توان اظهار
داشت علم یوگا کهن ترین سیستمی است که تا کنون در جهان وجود داشته و همچنان در حال
گسترش است. این علم به بدن و روان توجه خاصی داشته و درک بسیار عمیق از ذات بشر و
آگاهی هماهنگی و شناخت بدن و روان را به شما نشان می دهد. برای قدم گذاشتن در مسیر
تکامل انسانی حتما می بایست جسم، ذهن و روان در یک موازنه قرار گیرند. تکنیک های
یوگا راه حل مطمئنی برای ایجاد این موازنه و رساندن شخص به آرامش فکر و درک حقیقت
از طریق آگاه شدن بر خویشتن است. اولین کسی که اصول یوگا را به صورت قابل استفاده
برای همگان مدون ساخته پاتانجلی هندی است. او در 300 سال قبل یوگار را به هشت مرحله
تقسیم کرد. وی اعتقاد داشت انسان قبل از زدودن ناخالصی ها و ناپاکی ها نمی تواند
طالب وصل معبود در رسیدن به مقصود باشد و تنها با تفکر و تعمق در احوال جهان و زیر
پا گذاشتن آز، حرص و شهوات است که می تواند به تربیت و تعالی روح خود بپردازد.
طریقت یوگا مراحل هشت گانه را فراروی یوگی گذاشته تا با اجرای آنها به سرمنزل مقصود
برسد. این مراحل عبارتند از: یاما، نیاما، آسانا، پرانایاما، پراتیهارا، دهارانا،
دیانا، سامادهی. برای رسیدن به این وادی و سری وسلوک در این طریقت نیازی به این
نیست که فرد دین آبا و اجدادی خویش را رها سازد و به آیین و مذهب جدیدی
بپیوندد.
بلکه هر کس با هر اعتقاد و فرقه و آئینی می تواند به درس هلی ویگا در زمینه زهد
و تقوا و برکناری از خشونت ها و پلیدی ها پاسخ مثبت بگوید. نهایتا آنکه با درک
تکنیک های باستانی یوگا انسان می آموزد که چگونه حساسیت خود را از سطح جسم و پوست
به سطحی عمیق تر یعنی ذهن، اندام و غدد داخلی و یا در واقع جسم و ذهن و همچنین ذهن
و روان منتقل کرده، اتحاد و یگانگی بین عناصر فوق به وجود آمده که نتیجه این اتحاد
و یگانگی چیزی نیست جز رسیدن به سلامتی و خوشبختی. (اوجی، 1380).
یوگا ورزشی جسمی و روانی(فکری) می باشد که در شبه قارهٔ هند و توسط هندوها بوجود
آمده است. ریشه یابی دقیق این ورزش که توسط چه شخصی و دقیقا چگونه بوجود آمده
کمابیش ناممکن است چرا که تاریخ شکل گیری یوگا به سالهای بسیار دور برمی گردد. یوگا
به معنی وحدت جسم و روان از 3 تا 5 هزار سال پیش به عنوان طب سنتی مشرق زمین مورد
استفاده بوده و اخیراً بعنوان طب مکمل و جایگزین در درمان بیماریها در کشورهای غربی
نیز بکار گرفته شده و مطالعات بسیار زیادی در مورد نحوه عملکرد فیزیولوژیک و اثرات
مثبت آن در بیماری ها و اختلالات سلامتی انجام شده است. یوگا تعریفی از یک گروه
محدودی از تمرینات یا حالت معینی نیست ، بلکه بیشتر اشاره به مجموعه ای از فنون ،
از ساده تا بسیار پیشرفته ، و احوال باطنی مختلف و در واقع یک سیر و سلوک کامل
دارد.
تمرینات یوگا شامل تمرینات بدنی (آساناها)تمرینات تنفسی (پرانایاما) تمرینات
ذهنی( پراتی هارا) و ... می باشد که در نهایت به جهت کسب سلامتی و آرامش و آگاهی
مثبت بکار گرفته می شود . یوگا هنر زندگی کردن است . دانشی است که باید با زندگی
روزانه هر فرد عجین شود زیرا که برتمام جنبه های حیاتی اعم از جسمی – روانی و روحی
تاثیر بسزایی دارد . علم یوگا با عمل کردن روی عوامل خارجی و فیزیک بدن آغاز می شود
و به لایه های ظریف بدن ارتباط داده می شود.
هدف یوگا هماهنگ کردن سیستم های مختلف بدن است تا در پرتو آن شادابی و تندرستی
کلی بدست آید . سیستم یوگا به شاخه های زیادی نظیر هاتا – راجا – گیانا – کارما –
کندالینی – تانترا و ... تقسیم شده است که هر کدام از شاخه ها ، بنا بر هدفی که
دنبال می کند به ذکر جزئیات پرداخته و هر فرد می تواند متناسب با خصوصیات فردی و
نیاز شخصی راه مورد علاقه اش ، را انتخاب و دنبال کند . )مهدی
پور، ن و بحری، س. 1384(
در چند دهه ی اخیر قرن حاضر ، هاتا یوگا ( یوگای جسمانی )از گسترش ویژه ای
برخوردار بوده است و به وسیله ی پرتوجویانی که در مراکز یوگا کسب دانش کرده اند در
سطح جهان انتشار داده شده است . هاتا یوگا شامل تمرینات فیزیکی (آساناها) و تمرینات
نظافتی ، تنفسی ، رموز و اشارات (مودراها) و قفل ها(بانداها) می باشد . (Agrawal
,2003)
یکی دیگر از دستاورد های یوگا، درمان جسم و روان است . مهم ترین و مؤثر ترین
تاثیر آن ، ایجاد هماهنگی و اتحاد قوی میان جسم و روان است . امروزه برای درمان
قطعی بعضی بیماریهای روان تنی که طب مدرن از درمان آن عاجز است از روشها و تمرینات
اختصاصی یوگا استفاده می شود . طبق گزارشات پزشکی ، یکی از موفق ترین شیوه های
درمان ،((یوگا درمانی)) بوده است . علت آنست که یوگا هماهنگی و هارمونی لازم را بین
سیستم اعصاب و غدد مترشحه ی داخلی ایجاد می کند و این هماهنگی به طور مستقیم روی
سیستم های داخلی و اندام تاثیر می گذارد . در دنیای پر تنش ، برای اکثر
مردم ، یوگا ساده ترین روش برای دستیابی به تندرستی و شادابی است
. آساناها (حرکات) بسیاری از خستگی های روزانه ناشی از فعالیت های شغلی را مرتفع می
کنند . علاوه بر آن روش های یوگا غالبا آرام بخش روح و روان هستند . تمرینات یوگا
می تواند سازنده ی یک شخصیت برتر و افزایش هوش به عنوان وسیله ای برای بالا بردن
تواناییهای فردی و افزایش بازدهی کاری باشد . صرف نظر از نیازهای شخصی ، یوگا وسیله
ای برای مبارزه و دفع اضطرابها و یی قراری های اجتماعی است . یوگا
به عنوان یک سیستم بهداشتی چند بعدی می تواند نقش مهمی را در حفظ بهداشت جسمانی ،
روانی و دفع وکاهش بسیاری از بیماریها از جمله افسردگی داشته باشد(Aradhana, S.
2003)
قسمت دیگر تمرینات یوگا ، تمرینات ذهنی ( مدیتیشن) است . با تمرینات ذهنی و تنوع
در یوگا می توان قسمتهای مختلف شبکه های مغزی را فعال تر نموده و یا از فعالیت آنها
کاستو این تاثیر را به
قسمت های مختلف هدایت نمود و درصدد ایجاد حالت های مختلف و یا کنترل و رفع شرایط
خاص عصبی برآمد . مغز انسان مهمترین ، با رزترین و پیچیده ترین ارگان بدن است . فهم
و درک و کنترل این ارگان پیچیده از مباحث مهم و جالب توجه دانشمندان ،عصب شناسان ،
روانپزشکان وروان شناسان است . آناتومی روانی یوگا با اینکه قریب به پنج هزار سال
از تمدن مدون آن گذشته ولی امروز با اشتیاق فراوان و بدلیل کاربردی آن به عنوان یک
بدل برای فهم ، درک وکنترل شبکه های عصبی مغز مورد توجه است . با تمرینات یوگا (اعم
از حرکتی تنفسی ، ذهنی و اخلاقی) شما روند جدیدی را در زندگی حس خواهید کرد . مردم
از فرهنگ های مختلف با سطح تحصیلات متفاوت و هر سنی می توانند تمربنات بوگا را
تجربه کنند و از فواید جسمانی و روانی آن بهره مند شوند . یوگا هنر و علم زیستن است
که با سیر تکاملی بدن و ذهن ارتباط دارد . یوگا سیستم منظمی است که تمام جنبه های
هویت فردی را دربر می گیرد و انسان با پرداختن به بوگا از بیرونی ترین جنبه های
شخصیت به درونی ترین شخصیت خود ، آگاه می شود . بنابر این می توان گفت یوگا ، تنها
تمربنات جسمی نیست بلکه مجموعه ی تعلیمات جسمی ، حیاتی ، درمانی و خود شناسی است و
در معنای عمیق یک حرکت کمال گرایانه برای پیوستن به بحر بیکران هستی است . امروزه
میلیون ها نفر در سراسر دنیا از یوگا و مدیتیشن بعنوان یک نیاز اساسی با شیوه های
مختلف مرتبط با بیماران ، مربیان ، ورزشکاران ،
کودکان مددکاران ، روانپزشکان و زندانیان ، بهره می برند . در همین رابطه بهترین
و موفقترین اصلاحات عجیب و شگفتی ساز در زندانیان سراسر دنیا پدید آمده که اطلاعات
آن کاملا درست است. است (روشن، 1388). (Agrawal, Kothari. 2003)
- تعریف یوگا و مفهوم آن
یوگا از طرفی به معنای کنترل کردن آمده است و در آن صورت یوگا را می توان علم
کنترل امواج فکر و علم مهار قوای تن و ذهن به منظور تسلطی همه جانبه بر توان بالقوة
خود دانست. در این صورت به روش این دانش که همانا کنترل قوای تن و فکر است تأکید می
شود. از طرف دیگر می توان یوگا را به معنای نظاره کردن و دیدن ، در نظر گرفت که در
نتیجه یوگا علم نظارة خود و خودشناسی است. بدین ترتیب غایت این دانش آشکار می شود.
یعنی واقع شدن در طبیعت اصیل خویش و شکافتن تمامی حجابهای نفسانی . سرانجام یوگا را
به معنی وصل و یکی شدن نیز ترجمه کرده اند که در آن صورت غرض از انجام تمرینات یوگا
آشکار و هویدا می شود. به این معنا ، یوگا عبارت است از عملکرد هماهنگ قوای فردی و
اتحاد قوای ذهنی با قوای حیاتی تن و حواس که منجر به تلخیص انرژی ، توسعة آگاهی و
در نهایت اتحاد با آگاهی متعال خواهد شد. (برانشود، 1368).
- فلسفه یوگا:
فلسفة یوگا این است که درون انسان از انرژی و شادابی بی انتها سرشار است . ما با
محدودیت هایی که در ذهن خود ایجاد می کنی م , در مسیر این انرژی ها دیوارهایی می
سازیم که موجب بیماری و نابسامانی در جسم و ذهن می شویم . یوگا, راهی برای رسیدن به
این گنجینه های درونی است و سبب افزایش اعتماد به نفس شخص می شو د , به همین دلیل
در عصر جدید این ورزش می تواند یکی از مهم ترین راه های کاهش و پیشگیری از بیماری
ها باشد. بعضی از یافته ها نشان د اده اند که تمرین های یوگا بر حالات روحی روانی
فر د , خستگی, افسردگی, کیفیت زندگی و ... تأثیر می گذارد و موجب پیشگیری و کاهش
افسردگی فرد می شود. اساس و پایه دسترسی به سلامت جسمی و روحی در یوگا ایجاد تعادل
است. تعادل بین ذهن و روان که از طریق آساناهای مختلف به طور منظم و یکنواخت حاصل
می شود.( Anonymous. ,2005).
آثار یوگا هم در پیشگیری،هم در درمان و هم در کاهش عوارض ناشی از بسیاری از
بیماری ها تاثیرات قابل توجه ای دارد.یوگا سبب تغییرلتی در جسم و روان فرد می شود
که این تغییرات خود از بین برنده ی زمینه های ایجاد بسیاری از بیماری هاست و از این
طریق سبب پیشگیری می شود – (Alfermann D, O. Stoll , 2000) .
روش پیشگیری یوگا از بیماری ها با بسیاری از روش های پیشگیری کننده ی دیگر
متفاوت است.به عنوان مثال در مورد آساناها،باید در نظر داشت که تفاوت های اساسی بین
این تمرینات یوگا و تمرینات فیزیکی وجود دارد.تمرینات و ورزش های فیزیکی عادی،تاکید
زیادی بر حرکات عضلات دارد.در حالی که یوگا برعکس این حالت است.زیرا ورزش های عادی
میزان زیادی اسید لاکتیک در الیاف و بافت های عضله تولید و همین باعث کوفتگی عضلات
می شود.در هنگام انجام آسانا ها ،تاثیر اسید اضافه و کوفتگی توسط قلیای موجود در
الیاف عضلانی خنثی می شود.البته این عمل با تنفس عمیق اکسیژن انجام می شود.رشد
عضلات به معنی سلامتی نیست.( Anand B. K. ,1991).
سلامتی موقعی اطلاق می گردد که تمام ارگان های بدن تحت کنترل هوشمند ذهن
باشند.آسانا می بایست به طور دائم و مرتب انجام شوند.اولین فایده ی این کار این است
که قابلیت انعطاف بدن را افزایش می دهد،به طوری که در سنین بالا قادر خواهید
بود،انعطاف بدن را افزایش دهید.آسانا در ابتدا بر سلامتی ستون فقرات تاکید و تمرکز
دارد و باعث انعطاف و نیرومندی آن می شود. ستون فقرات محل تمامی اعصاب مهم بدن می
باشد و همین اعصاب تمامی پیام های مختلف بدن را از طریق ستون فقرات به مغز می
رسانند.به همین دلیل است که تمرینات یوگا تاکید زیادی بر انعطاف و نیرومندی آن دارد
و با انجام آساناها ،عمل گردش خون بهبود یا فته و مواد غذایی و اکسیژن سهل تر به
اعصاب می رسند.( Anonymous ,2005).
آسانا ها بر اندام داخلی هم تاثیر بسزایی دارند.همانطور که باعث بهبود عملکرد
عضلات می شود،بر روی عملکرد غدد و ارگان ها نیز تاثیر مثبت بر جای
می گذارد.اندام های داخلی پیام ها و تحریکات را از طریق حرکات گوناگون
ومختلف آساناها در یافت کرده و به این ترتیب عملکردشان همامنگی بیشتری می
یابد.سیستم درون ریز (غدد و هورمون ها )دوباره فعال شده و به متعادل شدن تحریکات و
هم چنین به پیشرفت نیروی روانی کمک می کند و این گوشه ای از اثرات آسانا ها برای
تعدیل بدن و جلو گیری از اختلالاتی است که خود سبب بیماری های بسیاری می شود.
اکثر مردم تنها بخشی از ظرفیت دستگاه تنفسی یا ریه را برای تنفس
استفاده می کنند.این دسته از مردم که تنفسشان سطحی بوده و کمی از قفسه ی
سینه را منبسط می کنند،شانه های خم شده ای دارند و در قسمت بالای گردن و سینه اشان
فشار درد آوری را متحمل می شوند و از کمبود اکسیژن رنج می برند.این عده بدون آنکه
خود بدانند به سرعت خسته می شوند.با تمرینات تنفسی یوگا،علاوه بر پیشگیری از این
موارد می توان انرژی حیاتی و سلامتی خود را تضمین کرد.از تمامی روش ها ی تنفسی قادر
خواهید بود،ظرفیت انرژی حیاتی را افزایش دهید.( Barnes ,2004)
سلامتی عمومی یک فرد بستگی به عملکرد هماهنگ و متوازن دستگاه های بدن او دارد.و
هر چه هماهنگی و توازن بین این دستگاه ها بیشتر باشد،درصد سلامتی نیز بالاتر
است.دستگاه های عمده بدن از قبیل دستگاه عصبی،تنفسی،گردش خون،غدد درون
ریز،گوارش،دفعی و غیره با انجام تمرینات منظم و صحیح پرانایاما،عملکرد بهتر و
هماهنگ پیدا می کنند. تمرینات پرانا باعث انبساط موزون تر ریه ها ،جریان مناسب
مایعات بدن در داخل کلیه ها،شکم،کبد،طحال،روده ها،پوست و سایر ارگان های بدن می
شوند.
پرانایاما شامل طیف وسیعی از تمرینات تنفسی است.در بر خی از تمرینات مانند
بهاستریکا[1] و کاپالابهاتی[2]
ارتعاشات حاصله به تمام رگ ها ،مویرگ ها،و سلول های بدن انتشار می یابد و تمام
سیستم گردش خون تحت تاثیر این ارتعاشات تمرین و ماساژ داده می شوند و برای کارکرد
موثرتر آماده می شوند.تمامی سلول ها و بافت های بدن نیاز به تامین مداوم اکسیژن
دارند.شش ها در ارتباط مستقیم با جذب اکسیژن و دفع دی اکسید کربن و جلوگیری از تجمع
آمونیک و سایر گاز های مضر هستند.در ریه ها،خون در اکسید کربن را با اکسیژن تبادل
می کنند.این تبادل در میلیون ها کیسه هوایی کوچک به نام آلوئول ها انجام می
شود.اکسیژن از طریق جداره ی نازک این کیسه ها،با دی اکسید کربن مبادله می شود.جهت
عملکرد مناسب این فرآیند ،ریه ها باید تمیز و عاری از بیماری های باکتریال و ویروسی
باشند.تمرینات پرانایاما این امکان را فراهم می کنند که ریه ها پاکتر و جریا خون
بیشتری و شرایط ریه ها در مقابل میکروب ها مقاومتر شوند.تمرینات پرانایاما ،به طور
خاصی روی دیافراگم و ماهیچه های بین دنده ای و عضلات شکمی اثر می گذارد و باعث
تمرین دادن و تقویت این ما هیچه ها می شود،با انجام تمرینات پرانایاما،حرکات طولی و
عرضی روده ها تحریک و افزایش می یابد و این باعث می شود،عملکرد جذب غذا و دفع مواد
زائد بدن و اصولا فرآیند جذب و دفع تقویت شود.( Sharma, 2005).
[1] - behastrika
[2] - kaplabehati
